Główna myśl i historia
Słowa Reformacja czy protestantyzm przez większość ludzi kojarzone są z osobą Marcina Lutra i jego Tezami przybitymi do drzwi kościoła, lub też z osobą Jana Kalwina. Inni myślą, że „reformowani” to ci, którzy nie potrafią mówić o niczym innym, jak tylko o predestynacji. Jednak stwierdzenie, że Reformacja jest kwestią kilku kontrowersyjnych idei wprowadzonych przez paru ludzi, którzy dawno umarli, lub zredukowanie wszystkiego do predestynacji jest wielkim niedopowiedzeniem.
Zatem czym tak naprawdę była Reformacja? Jak samo słowo wskazuje chodziło o reformę, reformę kościoła i życia ludzi należących do kościoła. Na czym ta reforma miała polegać? Przeciwko czemu podniósł się protest protestantów?
Aby odpowiedzieć na te pytania kluczowym słowem jest „autorytet”. Protest kierował się przeciwko zagarnięciu przez ludzi autorytetu, który należy się tylko Bogu i Jego Słowu. Chodziło o umieszczenie autorytetu tam, gdzie jest jego miejsce, czyli w rękach Boga i reformę kościoła zgodnie ze Słowem Bożym, czyli dostosowanie wiary czy doktryn i praktyki kościoła do standardu objawionej woli i myśli Boga.
Reformatorzy walczyli o to, aby w umysłach wiernych i praktyce kościoła autorytet przynależał jedynie Chrystusowi, jako prawowitej Głowie kościoła i żeby posłuszeństwo ludzi kierowało się jedynie do Jego objawionej woli w Słowie Bożym tzn. Biblii. Drugim frontem walki o autorytet i supremację Boga był obszar soteriologii tzn. nauki o zbawieniu. Reformatorzy nieugięcie głosili, że osobą decydującą co do zbawienia człowieka jest Bóg, a jedynym zbawicielem Chrystus. Podczas kiedy kościół rzymsko-katolicki skierował uwagę na człowieka i jego wolę, jego działanie i oddał człowiekowi decydujące słowo w kwestii swojego zbawienia, reformatorzy wskazywali na Boga jako autora i wykonawcę zbawienia, na wolę Boga jako decydującą i efektywną przyczynę zbawienia.
Teologia Reformacji – główna myśl
Całą ideologię i myśl Reformacji można dosyć zwięźle przedstawić w 10 punktach: 5 „sola” i 5 doktryn łaski.
5 „sola”:
- Sola Scriptura (Tylko Słowo) – Słowo Boże jest jedynym i ostatecznym autorytetem w sprawach wiary i praktyki kościoła. Nikt i nic nie może związać sumienia człowieka, tzn. moralnie zobowiązać go do jakichś praktyk lub przekonań, poza objawionymi Słowem i wolą Boga w Biblii. To oznacza również, że Słowo Boże jest wystarczające tzn. nie potrzebujemy żadnego objawienia od Boga poza tym, które znajduje się w Biblii i nie otrzymujemy Słowa od Boga poza tym, które jest w Biblii.
- Solus Christus (Tylko Chrystus) – Zbawienie wierzących zostało w całości dokonane i zabezpieczone przez doskonałe życie, zastępczą śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Jedynie Chrystus jest autorem i wykonawcą zbawienia i jego dzieło jest całkowicie wystarczające do zbawienia każdego, kto wierzy. Nikt nie może niczego dodać do dzieła Chrystusa przez żadne uczynki, rytuały i tym podobne. Oznacza to też, że jedynie Chrystus jest pośrednikiem między Bogiem a ludźmi i głową kościoła.
- Sola Gratia (Tylko Łaska) – człowiek jest uratowany od gniewu Bożego tylko z łaski Bożej. Łaska jest nie tylko konieczna do zbawienia, jakoby była czynnikiem współdziałającym z człowiekiem, żeby doszedł do zbawienia. Łaska jest wystarczająca dla zbawienia, wszystko co jest konieczne dla zbawienia jest dziełem łaski Bożej łącznie z wiarą i pokutą człowieka oraz jego wytrwaniem w życiu dla Boga.
- Sola Fide (tylko wiara) – zbawienie jest przyjmowane jedynie przez wiarę. Bóg usprawiedliwia człowieka jedynie w oparciu o wiarę w Chrystusa. To znaczy, że wszystkim co jest konieczne dla usprawiedliwienia jest poleganie na Chrystusie i jego dziele.
- Soli Deo Gloria (jedynie chwała Boża) – zbawienie jest dokonane przez Boga dla jego chwały i cała chwała za nasze zbawienie należy do Boga, człowiek nie może przypisać sobie niczego.
5 „Doktryn Łaski”:
- Totalna deprawacja – człowiek jest martwy w grzechach, grzech przeniknął człowieka całkowicie i radykalnie, człowiek jest wrogiem Boga, niezdolnym aby zbawić samego siebie. Nie znaczy to, że człowiek jest tak zły jak może być, ani że obraz Boga w człowieku został całkowicie zniszczony, również nie oznacza to, że wola człowieka jest nieaktywna. Oznacza to jednak, że każdy aspekt istoty człowieka jest skażony grzechem i owładnięty przez grzech, jego inklinacje są grzeszne.
- Bezwarunkowe wybranie – Bóg wybrał specyficznych ludzi spośród upadłej ludzkości dla samego siebie, aby ich zbawić. Ten wybór dokonał się przed założeniem świata. Bóg wybrał tych ludzi nie ze względu na cokolwiek, co przewidział w nich (dobre uczynki, wiara), ale tylko na podstawie upodobania swojej woli.
- Ograniczone odkupienie – Bóg postanowił zbawić swoich wybranych ludzi, na podstawie dzieła Chrystusa i Jezus oddał swoje życie w zamian za nich i tylko za nich, ponieważ intencją Boga było zbawić tych, których wybrał.
- Nieodparta łaska – skoro człowiek jest martwy w grzechach i jest wrogiem Boga, nie jest zdolny sam z siebie zwrócić się do Boga w wierze i pokucie. Żeby to się stało, Bóg musi dać życie martwemu człowiekowi i przemienić serce, które Go nienawidzi oraz dać wiarę i pokutę, które są możliwe jedynie dla człowieka, który ma nowe serce zwracające się ku Bogu.
- Wytrwanie lub zachowanie świętych – Bóg zachowa zbawionych w zbawieniu, ich wiara nie upadnie, nie przestaną wierzyć i nie odejdą od Boga ostatecznie i decydująco. Jednak to nie oznacza, że zbawieni są bezgrzeszni, lub że nigdy nie upadają w nieposłuszeństwo albo nie mogą być tymczasowo zwiedzeni. Oznacza to jednak, że Bóg zawsze przyprowadzi ich do pokuty.
Historia Reformacji
Historię Reformacji zaczynamy zwykle od daty 31 Października 1517, kiedy to augustiański mnich Marcin Luter (1483 – 1546) przybił 95 tez do drzwi kościoła w Wittenberdze. W nich Luter sprzeciwiał się głównie praktykom odpustów, nauce o czyśćcu i chciał wyklarować doktrynę o pokucie. Jakiś czas potem Luter nawrócił się do Pana Jezusa studiując List do Rzymian, List do Galacjan i Psalmy w ramach przygotowań do wykładów na Uniwersytecie w Wittenberdze, gdzie był profesorem Pisma Świętego. Ostateczne zerwanie Lutra z rzymsko-katolicyzmem nastąpiło na przesłuchaniu go przez władze kościoła w Wormacji w 1521 roku, gdzie mocno stwierdził, że nie ugnie się i nie ustąpi w tym, w co wierzy i co głosi. Zaraz potem został ukryty przez swoich zwolenników w zamku w Wartburgu, gdzie przetłumaczył Nowy Testament na język niemiecki. W 1522 wrócił do Wittenbergii, gdzie do końca życia głosił Słowo Boże i gdzie powstał Luteranizm. Prawą ręką Lutra był Filip Melanchton (1497 – 1560), genialny młody człowiek, profesor greki i teologii. W 1530 pod kierownictwem Melanchtona powstało pierwsze Reformowane Luterańskie wyznanie wiary zwane Augsburskim Wyznaniem.
W innej części Europy, w Szwajcarii w Zurichu równolegle z Lutrem działali Heinrich Bullinger (1504 – 1575) i Marcin Bucer (1491-1551), który w 1523 zaczął głosić doktryny Reformacji, oraz Urlich Zwingli (1484-1531), który przyjechał do Zurichu w 1519 jako proboszcz i nawrócił się przez studiowanie Nowego Testamentu po grecku. Zwingli przedstawił swoje poglądy w 67 artykułach. W 1523 po debacie Zwingliego z przedstawicielem kościoła rzymsko-katolickiego miasto Zurich przyjęło Reformację. 1531 Zwingli został zabity, a jego następcą był Heinrich Bullinger.
We Francji Bóg zbawił i powołał genialnego młodego człowieka, miał wtedy 24 lata, Jana Kalwina (1509 – 64). W 1536 Kalwin przyjechał do Genewy w Szwajcarii i za namową Guillaume Farela (1489-1565), który zainicjował Reformację w Genewie, pozostał tam. Kalwin służył w Genewie aż do swojej śmierci, jego praca wywarła ogromny wpływ na teologię protestancką, który możemy podzielić na trzy składowe:
- Komentarze do całej Biblii, oprócz księgi Objawienia.
- „Istota Religii Chrześcijańskiej”, jedno z pierwszych dzieł systematycznie przedstawiających naukę Reformacji.
- Założenie Akademii Teologicznej w Genewie, szkoły, która szkoliła mężczyzn przyjeżdżających z całej Europy i w wysyłała ich na misje głoszenia ewangelii i zakładania zborów
Właśnie w Genewie uczył się John Knox (1513-72), który „przywiózł” Reformację do Szkocji i Anglii, poprzez jego działalność powstał kościół prezbiteriański, z którego wywodzą się słynni do dzisiaj purytanie.
W ogromnym skrócie tak rozwijała się Reformacja z historycznego punktu widzenia, począwszy od Europy na cały świat.